វត្ត ឥន្រ្ទាធិបតីធារាម ឬ វត្តសង្កែ || Wat Indra Thipadi Thearam or Wat Songkea

 • ព្រះវិហារនៃវត្តសង្កែ នេះត្រូវបានផ្តើមកសាងឡើងដោយលោកកថាថន ញ៉ុញ ឬលោកម្ចាស់ព្រះកោដ្ឋ វត្តនេះគឺជា វត្តដែលធំជាងគេនៅក្រុងបាត់ដំបង នាសម័យចៅ ពញា កថាថន ឈុំ ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩០០ ។

• ក្រោយពេលលោក កថាថន ញ៉ុញ និងលោកជំទាវធឹម ដែលជាមាតា បិតារបស់លោក កថាថន ឈុំ បានធ្វើមរណកាលទៅ អដ្ឋិធាតុនៃ លោក ទាំងពីរត្រូវបាន លោកកថាថន ឈុំ ជាកូនយកទៅ តំកល់ទុកនៅក្នុងចេតីយ៍ធំពីរ ដែលស្ថិតនៅខាងកើតព្រះវិហារ។បច្ចុប្បន្ន ចេតីយ៍ចំណាស់ ទាំងពីរនេះ មានសភាពចាស់ ទ្រុឌទ្រោម ដោយមិនមាននរណាថែទាំ ជួសជុលឡើយ…។

• This pagoda was constructed by Chao Katha Thorn Nhunh or Ya or Louk Machas Preah Koud and was a biggest pagoda in 1900s in Battambang province.
• After Chao Katha Thorn Ya and his wife Madam Thim ( Chhum Abpaiwong's parents ) died . His son Chhum Abpaiwong was sent their ash to placed in Chedi in the east of this pagoda. Nowadays these both Chedi are dilapidated.

ប្រភព ៖ ស្រុកស្រែ និង បាត់ដំបងសម័យលោកម្ចាស់

ផែនទីប្រទេសកម្ពុជា បង្ហាញពីរូបភាពនៃក្រុង ភ្នំពេញ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៧២ || Cambodia Map showed the Phnom Penh city in 1872

 

ផែនទីនេះត្រូវបានគូរ លើសំពត់សូត្រកំឡុងពេល សង្រ្គាមរវាង កម្ពុជា សៀម ។ សព្វថ្ងៃផែនទីនេះត្រូវបានរក្សាទុកនៅក្នុង បណ្ណាល័យរបស់ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីយ៍ សុរិន្រ្ទថន ៕

Cambodia Map showed the Phnom Penh city in 1872. This map drawn on silk during Siam and Cambodia war. The original was kept in HRH. Princes Sirindorn Library.

ប្រភព៖ Sawapol

ដំណើរនៃការចាកចេញរបស់ លោកសេនាប្រមុខ នល់ លន់ || The leaving of President Lon Nol

 

• វេលាម៉ោង ១១ ព្រឹក នាថ្ងៃអង្គារ ទី ១ ខែ មេសា គ.ស. ១៩៧៥ នៅវិមានរដ្ឋចំការមន លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ដែលឥស្សរជនខ្មែរ នៃរបបសាធារណរដ្ឋ ហៅថា " មនុស្សខ្លាំង " នៅកម្ពុជា ដែលហ៊ានប្រកាសយុទ្ធនាការ ដេញយួន ចេញពីកម្ពុជា ដើម្បីការពារបូរណទឹកដី និងហា៊នរំលាយចោលនូវ របបរាជានិយម និងបង្កើតថ្មី នូវរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ លោកត្រូវបានឡើងលើ ឧទ្ធម្ភាគចក្រ រួចបន្តទៅ អាកាសយានដ្ឋាន ពោធិ៍ចិនតុង ដើម្បីចាកចេញទៅចោល មាតុប្រទេសដ៏កម្សត់របស់លោក និងបានស្លាប់ចោលឆ្អឹងនៅឯបរទេស ( សហរដ្ឋអាមេរិក ឆ្នាំ ១៩៨៥ ) ។
- រូបភាព ៖
១. លោកជំទាវ ហុង ( ភរិយាលោក សេនាប្រមុខ ) អាវបា៉ក់ ស
២. លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ឡុង បូ៉រ៉េត ? ( ពាក់វែ៉នតាខាងក្រោយ លោកជំទាវ ) ។

• At 11 o'clock in the morning on Tuesday 1st April, 1975 in Chamkarmon hall , president Lon Nol, who was the brave man of his Khmer Republic ,and dared to against Vietnamese out of Cambodia, and dared to coup King Sihanouk was leaving out from his pity country .
- In the photo:
1. Madam Hong ( Lon Nol's wife)
2. Prime minister Long Boreth ? ( behind madam Hong ).

ប្រភព៖ រដ្ឋប្រហារទម្លាក់ សេនាប្រមុខ លន់ នល់ ( ដោយលោកអុ៊ំ ឆាំង សុង អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង ឃោសនាការ )

ទស្សនកិច្ចជា ផ្លូវរដ្ឋនាឆ្នាំ ១៩៥៤ || Official visiting in 1954

• ក្រោយពីទទួលបាន មកវិញ នូវ ឯករាជ្យដ៏ពេញលេញ នៅឆ្នាំ ១៩៥៣ ពី អាណានិគមបារាំសែស រួចមក ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ត្រូវបានទទួលដោយរីករាយ នូវក្តីអញ្ជើញ របស់ព្រះមហាក្សត្រ ភូមិពលអតុល្យតេជៈ ( ព្រះចៅ រាមាទី ៩ នៃរាជវង្ស ចក្រី ) នៃព្រះរាជាណាចក្រ ថៃឡង់ ដើម្បីចូលរួមនៅ ឯព្រះបរមរាជវាំង របស់ព្រះអង្គ នៅទីក្រុងទេព ក្នុងការប្រគុំភ្លេង ហ្សាក ។
- រូប ៖ ( ពីឆ្វេងទៅស្តាំ ) :
១. ព្រះចៅ ភូមិពលអតុល្យតេជៈ
២. ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ
៣. ព្រះមហាក្សត្រី សីរីគីត
- ប្រភព ៖ អនុស្សាវរីយ៍ផ្អែមល្ហែម និង ជូរចត់ ( ព្រះរាជនិពន្ធ នរោត្តម សីហនុ ) ។

• After Cambodia Independents from France in 1953 . One year later in 1954 King Preah Korona Preah Bat Samdach Preah Norodom Sihanouk was invited by King Phrabat Somdet Phra Poramintharamaha Bhumibol Adulyadej ( Rama IX of Chakry dynasty ) of Thailand to joined the Zass night in his Royal Palace in Bangkok.
- In the photo from left to right:
1. King Bhumibol Adulyadej
2. King Norodom Sihanouk
3. Queen Sirikit .

 

វត្តដំរី ស || Wat Domrei Sor or White elephant pagoda

 

• វត្តដំរីស ត្រូវបានកសាងឡើងដោយមានគំនិតផ្តួចផ្តើមពី ចៅពញា គទាធរ ធរណិន្រ្ទ ឈុំ ដើម្បីលាបំណន់ គ្រាដែល លោកបន់ស្រន់ព្រះអង្គ វត្តកណ្តឹង ដើម្បីសុំអោយលោក ជំទាវ អុីង ភរិយាធំរបស់លោកជាពីជម្ងឺ នៅគ.ស. ១៩០៤ ( ក្នុងរាជកាលនៃ ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ ) ដោយជាង ញឹក និង ជាងសឿ ។
• ហេតុដែលដាក់ថា វត្តដំរីស ព្រោះលោកយក តាមដំរីឃ្លៀចដែលលោកចិញ្ចឹម ។

• Wat Domrei Sor was constructed by Chao Ponhea Koteatheak Toreak Nidra Chhum following his vows when he promised with the Buddha of Wat Kondeung that " If my wife Mrs. Ing won better soon from her illness. I promise I will establish a new pagoda ". This pagoda was established in 1904 ( the reign of King Sisowath ) by two Khmer engineers Mr. Nheuk and M. Sue .
• And named this pagoda as " Wat Domrei Sor " that he took from his white elephant.

តើអ្នកដឹងទេ? || Did you know ?

 

• ព្រះឆាយាលក្ខណ៍ដែលមានព្រះហស្តលេខា នៃ ព្រះករុណា ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នេះ មានតម្លៃ រហូតដល់ទៅ ៣,៩៩៩ដុល្លារ សហរដ្ឋអាមេរិក ។

• This photo with the signature of King Sihanouk was price 3,999 USD .

ប្រភពរូប ៖ ហ្កាឡារី អប ហុិស្តូរី និង ព្រះបាទសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ឥស្សរជន អមតៈ ទំព័រទី ១១៧

នាងនាដការ ខ្មែរនាសម័យ ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ || The Cambodian Royal Ballete Dancers in the reign of King Sisowath

 

នាងនាដការ ខ្មែរនាសម័យ ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ
- រូបថត ៖ គ.ស. ១៩១០

The Cambodian Royal Ballet Dancers in the reign of King Sisowath
This photo was taken in 1910.

សម្តេចរាជបុត្រី ព្រះរៀម នរោត្តម បុប្ផាទេវី ក្នុងសកម្មភាពថត || Princess Samdach Reach Botrei Preah Ream Norodom Bopha Devi during filming

 

សម្តេចរាជបុត្រី ព្រះរៀម នរោត្តម បុប្ផាទេវី
ក្នុងសកម្មភាពថត កុន រឿង " បក្សីឋានសួគ៌ " ឆ្នាំ ១៩៦២

Princess Samdach Reach Botrei Preah Ream Norodom Bopha Devi during she was filming " Bird of Paradise " in 1962.

សាស្រ្តាចារ្យ នាដកា ខ្មែរ សម័យហ្លួង សិរីសុវត្ថិ​​ || The Khmer Master of Royal Ballete Dancer

 

 រូបនេះត្រូវបានថតដោយ លោក ហ្សក គ្រូលីយេ ឆ្នាំ ១៩២៧ ដើម្បីចងក្រង ជាសៀវភៅ ខេមបូឌៀន ដានសឺ

• This photo was taken by Mr. George Groslier in 1927 for his book, " Cambodian Dancers " .

ក្លោងទ្វារ វត្តពិភិទ្ធារាម ហៅវត្ត ពិភិទ្ធ || The old Gate of Wat Pipithearam or Wat Pipith

 

• ស្ថិតនៅក្នុងខែត្រ បាត់ដំបង ក្លោងទ្វារ នេះ ត្រូវបាន ផ្តើមកសាងឡើង នៅព.ស. ២៤៨១ ត្រូវនឹង គ.ស. ១៩៣៨ ( រជ្ជកាលហ្លួង សុីសុវត្ថិ មុនីវង្ស ) ដោយ ៖
១ . ព្រះ វិន័យ មុនីរាជា គណៈ ចៅអធិការវត្ត ព្រះនាម បុ៉ក ញុឹក
២. លោកតា អ៊ីវ សុ៊ន និង ភរិយា លោកយាយ ពេជ ឱក

• Location in Battambang province this Gate was first established in 1938 ( the reigns of King Sisowath Monivong ) by :
1. Preah Viney Moni Reachea Kanak The chief of Buddhist monastery of Wat Pipith
2. Mr. Iv Sun and his wife Mrs. Pich Ouk .

ព្រះរាជ ពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះរាជានុកោដ្ឋ || The Royal Cremation of King Sisowath

 

ព្រះរាជ ពិធីថ្វាយព្រះភ្លើង ព្រះរាជានុកោដ្ឋ ( ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ )

រូបថត ថត ខែ មិនា គ.ស. ១៩២៨

The Royal Cremation of Preah Reachea Nu Kaod ) King Sisowath.
This photo was taken in March,1928.

រសៀលម៉ោង ៤ ថ្ងៃទី ៩ ខែ សីហា គ.ស. ១៩២៧ || At 4:00 PM August 9th, 1927

 

• រសៀលម៉ោង ៤ ថ្ងៃទី ៩ ខែ សីហា គ.ស. ១៩២៧
ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ អស់បុណ្យ នៅវាំងចតុម្មុខ សិរីមង្គល
ព្រះបរមសព ត្រូវបានតម្កល់ទុកក្នុង កោដ្ឋមាស អស់វេលា ៧ ខែ និងដង្ហែរ ទៅវាលព្រះមេរុ នៅថ្ងៃ សុក្រ ទី ២ ខែ មិនា គ.ស. ១៩២៨ ។

• At 4:00 PM August 9th, 1927 King Sisowath was passed away in Cambodia Royal Palace.
His Royal corpse was took in the golden urn for 7 months and cremated on Friday 2nd-11th March, 1928.

គូររូប នាដការខ្មែរ || drawing a Cambodian dancer

 

លោក រ៉ូឌីន កំពុងគូររូប នាដការខ្មែរ
រូបថត ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩០៦ នាទីក្រុងបា៉រីស

Mr. Rodin was drawing a Cambodian dancer.
This photo was taken in July, 1906 in Paris.

ប្រភពរូប ៖ មូ៉លី អែន ព្រីនសីស Molly & Princess

នាងយ៉ាន ឬ នាង សារ៉ាម៉ានី? || Yann or Saramani ?

 

• ត្រង់ទំព័រ ទី ៦៧ នៃសៀវភៅ សារ៉ាម៉ានី ដែលសរសេរដោយលោក រ៉ូឡង់ មុឺយែរ និងប្រែសម្រួលជាភាសាជាតិ ដោយលោកស្រី ចន្ទ បូផល បានសរសេរថា " យ៉ាន និង ខ្ញុំ ត្រូវចេញរាំមុខអ្នករបាំទាំងពីរជួរជានិច្ច ។ យើងមានសៀតកន្សែងសូត្រពណ៌ ក្រហម ឬ ស នៅខែ្សក្រវាត់រៀងខ្លួន ហើយកាលណាយើងចូលមកជិតគ្នា យើងលួចកេះ លួចក្តិចគ្នា ទៅវិញទៅមកយ៉ាងពេញចិត្ត ។ "
- នាដការ តួរនាយរោង ( រូបកណ្តាល ) នេះឬ ជា នាង យ៉ាន ឬ ក៏ជា នាង សារ៉ាម៉ានី ?
- រូបថតនេះ ថតក្នុងឆ្នាំ ១៩០៦ គ្រាដែលហ្លួង សិរីសុវត្ថិ ទៅស្រុកបារាំងសែស ។

• In Page 67 of Saramoni's book , which written by Mr. Roland Meryer and translated to Khmer language by Mrs. Chan Bophal said that " Yann and me ( Saramani ) always came to dancing in front of all the Royal Ballete dancers and we both always tied a red or white small towel around our waist and when we stayed next to each other we always play . "
- The Royal Ballete Dancer in the middle also tied a white towel around her waist too. So was she Saramoni or Yann the both famous dancers?
- This photo was taken in France 1906 during King Sisowath visited there.

ក្រុមល្ខោនក្បាច់បុរាណដែលល្បី || famous groups of Khmer Classical dance

 

ក្រុមល្ខោនហ្លួង ដែលតាមហែរហម ហ្លួង សិរីសុវត្ថិ ក្នុងព្រះរាជទស្សនកិច្ច ប្រាសាទអង្គវត្ត

១. ក្រុមល្ខោនហ្លួង ដឹកនាំដោយ ឃុនថាន់ ក្រោយមកដឹកនាំដោយ ម្ចាស់ក្សត្រី វ៉មធីតា បុត្រី នៃហ្លួង សិរីសុវត្ថិ
២. និង ក្រុមល្ខោនលោកអគ្គមហាសេនា អ៊ុម

• There were two famous groups of Khmer Classical dance in the reign of King Norodom and King Sisowath, such as :
1. The Royal Ballete dancers group, which lead by Khun Thann and then lead by Princess Vorm Thida a daughter of King Sisowath.
2. The Classical dancers group of Louk Akkak Moha Sena Oum .

សំណង់ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ចម្លង នៅទីក្រុង ប៉ារីស || Remake Angkor Wat at Exposition at Paris

 

សំណង់ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ចម្លង នៅទីក្រុង ប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ឆ្នាំ ១៩៣១ ។

Photo of Remake Angkor Wat at Exposition at Paris, 1931

ពិធី បរមរាជាភិសេក នៃ ហ្លួង នរោត្តម សុរាម្រឹត || the Coronation day of King Norodom Soramrith

 

• ពីឆ្វេងទៅស្តាំ ៖
១. សម្តេចព្រះ ប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ
២. សម្តេចក្រុមព្រះ សុីសុវត្ថិ មុនីរេ៉ត
៣. សម្តេចក្រុមហ្លួង សុីសុវត្ថិ មុនីពង្ស
៤. សម្តេច បែ៉ន នុត
ថតខែ មិនា ឆ្នាំ ១៩៥៥ ក្នុងរាជពិធី បរមរាជាភិសេក នៃ ហ្លួង នរោត្តម សុរាម្រឹត ។

• From left to right:
1. The head of state Prince Norodom Sihanouk
2. Prince Samdach Krom Preah Sisowath Monireth
3. Prince Samdach Krom Loung Sisowath Monipong
4. Samdach Pen Nuth .
This photo was taken in March 1955 in the Coronation day of King Norodom Soramrith.

ប្រតិបត្តិការណ៍ សឹក "សាមគ្គី" || Military Operation "Solidarity"

 

• ខែ ធ្នូ គ.ស. ១៩៥៣ ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម សីហនុ កំពុងដឹកនាំប្រតិបត្តិការណ៍ សឹក " សាមគ្គី " ដើម្បីបណ្តេញ ពួគ វៀតមិញ ចេញពី តំបន់បន្ទាយកន្ទី ខែត្រ បាត់ដំបង ។

• December 1953 King Norodom Sihanouk was leading military operation " Solidarity " to evicted Viet Minh From Bonyeay Konti area in Battambang province.

ប្រភព៖ ជនជាតិខ្មែរ ( ភាគ ២ ) Paul Brunon & ស៊ុនហេង ម៉េងឈាង

១១ ខែមុនព្រះរាជពិរាល័យ នៃ សម្តេច កុសមៈ || 11 months before Queen Kossamak Passed away

 

• រូបថតនេះ ត្រូវបានថតនៅថ្ងៃទី ២០ មិថុនា ១៩៧៤ ១១ខែ មុន ព្រះរាជពិរាល័យ នៃ សម្តេចព្រះមហាក្សត្រិយានី សុីសុវត្ថិ មុនីវង្ស កុសមៈ នារីរតន៍ សិរីវឌ្ឍនា គឺនៅថ្ងៃទី ២៧ មេសា ១៩៧៥ នៅទីក្រុងបេ៉កាំង ប្រទេសចិន ។
• កាលនោះ ហ្លួង នរោត្តម សីហនុ ស្តេចយាង ទស្សនកិច្ចមាតារបស់ទ្រង់ នៅឯស្ថានទូត បារាំងសែស ប្រចាំប្រទេសចិន អមដំណើរដោយលោក Etienne Manac'h ( ទី២ ឆ្វេង ) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតបារាំង ។

• This photo was taken in June 20, 1974 . 11 months before Queen Kossamak passed away in April 27, 1975 in Biejing ( China ).
• This is a photo of King Norodom Sihanouk visited his mother at the French embassy accompanied by the French ambassador to China Etienne Manac'h ( 2L ).

ឯណាទៅទ្វារព្រលប់ ? || Where is the Evening gate ?

 

ថតឆ្នាំ ១៩២៨ ក្នុងថ្ងៃគ្រង់រាជ្យ នៃហ្លួង សុីសុវត្ថិ មុនីវង្ស

• ក្នុងសៀវភៅ សារ៉ាម៉ានី ដែល កត់ត្រាដោយលោក រ៉ូឡង់ បាននិយាយយ៉ាងច្រើន ពីសកម្មភាពនៃអ្នករបាំ ខ្មែរក្នុង បរិវេណនៃព្រះបរមរាជវាំង នាសម័យកាល ហ្លួង សុីសុវត្ថិ ក្នុងនោះលោកក៏បាននិយាយ ពីទ្វារព្រលប់ដែរ ។ ទាក់ទងនឹង ទ្វារព្រលប់ នេះមានសំណួរ ៣ ដែលត្រូវតែស្វែងរកចម្លើយអោយបានត្រឹមត្រូវ គឺ :
១. តើ ទ្វារព្រលប់ នោះ ស្ថិតនៅឯណាក្នុុងបរិវេណនៃព្រះបរមរាជវាំង ?
២.តើទ្វារនៅបន្ទាប់ពីទ្វារជ័យ មួយនេះឬដែល ជាទ្វារព្រលប់ ?
៣. ហេតុអ្វីបានជាគេបំផ្លាញ ទ្វារព្រលប់ នោះចោល ?

• In Saramoni book , which was note by Mr. Roland was wrote a lot about the lifestyle of Khmer Royal Ballete Dancers and also many buildings in The Royal Palace too. In that book it's also said about the Evening gate . Relate to this gate there were 3 questions that must give answers:
1. Where was that Gate ?
2. Is the gate next to this Victory gate is the Evening gate ?
3. Why they destroyed the Evening gate ?

សម្តេចព្រះប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុធ្វើព្រះរាជទស្សនកិច្ចនៅក្រុង តូក្យូ​​ || When The head of the state of Cambodia King Norodom Sihanouk visited Tokyo

 

• សម្តេចព្រះប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ និង ព្រះអង្គម្ចាស់ អាគីហុីតុ ( ឆ្វេង ) ថ្ងៃទី ៩ ធ្នូ គ.ស. ១៩៥៥ ទីក្រុង តូក្យូ ប្រទេស ជបុ៉ន ។
កាលនោះហ្លួងប្រើព្រះពស្រ្តាស្អាតណាស់

The head of the state of Cambodia King Norodom Sihanouk spoked with Japanese Crown Prince Akihito ( L ) on December 9, 1955 in Tokyo, Japan .
King Norodom Sihanouk was wearing a beautiful uniform.